Johann Wolfgang Von Goethe- Yaşamımdan Şiir ve Hakikat

"Derin düşünceye sahip insanlar gelecekte olduğu kadar geçmişte de yaşama ihtiyacı duyarlar."

Bitiremediğim kitaplardan birisi oldu. Kitap 840 sayfa fakat ben 528.sayfada bırakmak zorunda kaldım. 

Hani Murat Menteş diyor ya; "Hayatım bir film olsaydı, izlerken ya uyuya kalır ya da yarısında çıkardım", Goethe'nin otobiyografisi olan bu eseri de öyle olmuş. Ama bu kitabın kötü olduğu anlamına gelmiyor. Sadece belli bir süre sonra ilginçliğini kaybediyor ve düz ilerliyor. Fakat Goethe'nin hayatı, yaşadığı dönem ve bu dönemin önemli karakterleri hakkında inanılmaz detaylı bilgi verdiğini belirtmeliyim.

Goethe, hatırladığı ilk anılarından başlayarak, detaylardan kaçınmayarak ve aldığı dersleri de ilave ederek -kitabı bitiremediğimden nereye kadar olduğunu bilemiyorum- hayatını anlatıyor. Küçük Goethe'yi, çocukluğunun geçtiği yerleri ve çocukluk arkadaşlarını biz okuyucularına tanıtıyor. Detaylı bir şekilde annesini ve babasını tanımlıyor. Özellikle savaş yıllarında evlerinde yaşananlardan bahsederken babasının karakteri üzerine eğiliyor. İştahını kaçıran ve hayat pırıltısını kaybettiren ilk büyük aşkı Gretchen ile tanışmasını, konuşmasını ve sonra nasıl ayrıldığını ve bu ayrılışın kendisindeki yıkımı yazıya döküyor. Eğitim ve öğretimini, okuduğu kitaplardan yazdıkları hakkında aldığı geri bildirimlere kadar önemli gördüğü hiçbir detayı atlamadan uzun uzadıya, "la çok anlattık ya" demeden okuyucuyu yormak istercesine yazmış. Ve tüm bunlar ışığında Faust'un altyapısını çıplak gözle görecek dereceye yükselebiliyoruz. Aşağıda göreceğiniz kitaptan alıntılardan dolayı aslında bu yazının başlığını çok kolaylıkla "Goethe'den Özlü Sözler" koyabilirdim..

Goethe'nin hayatında dikkatimi çeken özellikler:

-Anlattığı kız arkadaşlarının sayısına ve yaşadıklarına bakarsak zamanında çapkınlığın en öndeki safında yer almış.

-Shakespeare ve Rousseau inanılmaz derecede düşünce dünyasını etkilemiş. Ayrıca Yunan mitolojisi, fikirlerinin temelini besliyor. Bunlara resim sanatı da destek olmuş. Çok genç yaşlarda şiir ve roman yazdığı gibi resimler de yapmış.

-İlginç şekilde özellikle kitabın başlarında birinci tekil şahıs ağzıyla anlatırken yer yer kendisini "erkek çocuk" diye betimleyerek anlatımına devam ediyor.

-İncil'e inanılmaz hakim. Geçen olayları en detayına kadar biliyor. Ayrıca diğer ilgi alanları da kendisini daha da geliştirmesine yardımcı olmuş.

"'Öpmek yok!' dedi, 'O sıradan bir şey, ama sevmek başka.'"

"Ağaçlar gökyüzüne uzamasın diye uğraş verildi."

"Ayrıca bana Wetzlar'a, Regensburg'a, aynı şekilde Viyana'ya ve İtalya'ya gitmem gerektiğini de anlatırdı ama önce Paris'in görülmesi gerektiğini defalarca söylemişti, çünkü insan bir kez İtalya'ya gitti mi, ondan sonra artık hiçbir yeri beğenmezmiş."

"Akrabalarını ve dostlarını sonsuza dek kaybetmeye hemen karar veremezler; akıllarına, onlara dönüş yolunu uzaklardan gösterecek yüksek bir kule yapmak gelir. Ama bu deneme, ilk çaba gibi başarısız olur. Onlar öyle hemen mutlu ve akıllı, sayıca çok ve birlik olamazlar. Tanrılar onların kafasını karıştırır, inşaat yarım kalır, insanlar dört bir yana dağılır; yeryüzünde yerleşim sağlanır ama insanlar artık bölünmüştür."

"Küçük kapının yeriyle ilgili olarak da fikir ayrılıkları vardı. Böylece bana, insanların çok basit ve kolayca anlatabilecek bir konu hakkında birbirine zıt görüşlere sahip olabileceklerinin ve bu görüşlerinde ısrarlı olabileceklerinin ilk örneğini vermiş oldular. Masalın devamını anlatmayı inatla reddedince, bu ilk bölümün sık sık anlatılmasını istediler. Olayları olabildiğince değiştirmemeye çalıştım, hikayemin kurgusunun aynı kalması dinleyicilerimin zihinlerinde masalın gerçeğe dönüşmesini sağladı."

"Herkes gibi ben de ismime aşıktım ve bütün genç ve cahil insanların yaptığı gibi adımı her yere yazıyordum."

"Gençler üniversitelerden genel bilgiler edinmiş olarak dönerler, bu iyi ve güzel bir şeydir, ancak onlar kendilerini bilge sandıkları için, önlerine çıkan her şeye bu bilgileri uygulamaya kalkışırlar, çoğunlukla bu olumlu bir şey değildir."

"Ne yapalım, gerçek hayat bazen pırıltısını öyle kaybediyor ki, zaman zaman hayal ürünü denen cilayla yaşamın parlatılması gerekiyor."

"Resim tutkunları arasında, özellikle kaçırmadığım müzayedelerde, tarihsel konuya sahip herhangi bir resmin neyi anlattığını, konusunun İncil'den mi, dünya tarihinden mi ya da mitolojiden mi alındığını hemen söylemekle ün yapmıştım; metafor kullanılan resimleri anlamakta her zaman isabet kaydetmesem de, benden daha iyi anlayan iri çok nadiren çıkıyordu."

"Ne yazık ki iyi alışkanlıklar edinmemiz veya saygın bir davranış sergilememiz, bunlar doğru olduğu için değil, başkaları böyle istediği için isteniyordu bizden; başkaları ne der, her zaman söylenen buydu, bense başkalarının her şeyi veya bir şeyi değerlendirecek kadar dürüst olduğunu sanıyordum. Şimdi yaşadıklarım ise bunun tam tersiydi."

"Oysa bana söylemesi gereken tek şey şuydu: Yaşamda sadece eylem söz konusudur, zevk ve acı kendiliğinden gelir. Bu arada gençlerin kendilerini gerçekleştirmelerine izin verilmelidir, yanlış ilkelere bağlanıp kalmaları uzun sürmez, yaşam onları kısa zamanda bu yanlış ilkelerden koparır ya da uzaklaştırır."

"Bir kitap yakılırken benim de orada bulunmam gerçekten anmaya değer bir şey. Komik bir Fransız romanıydı bu, gerçi roman devlete karşı değildi ama ne dini ne de gelenekleri gözetiyordu. Cansız bir şeyin cezalandırılmasını görmek gerçekten ürkütücü bir duyguydu. Top top kağıtlar ateşte açılıyor, fırın kürekleriyle karıştırılıp ateşle daha çok temas etmesi sağlanıyordu. Çok geçmeden yanan kağıtlar havada uçuşmaya başladı, insanlar bunları merakla yakaladılar. Biz de bir tane yakalayıncaya kadar uğraştık, yasaklanmış eğlenceyi elde etmek isteyenlerin sayısı hiç de az değildi. Hatta yazarın herkesçe tanınmak gibi bir sorunu varsa, bundan iyisini kendisi bile yapamazdı."

"Her zaman romanların zararlı oldukları vaazı verilmez mi, terbiyeli bir kızın ya da yakışıklı genç bir adamın kendini daha kötü ya da daha iyi birinin yerine koymasının ne zararı olabilir? Olağan yaşam daha mı değerli ya da insan kendisinin her güzel arzusunu reddedecek kadar sıradan gereksinimlerin esiri mi?"

"6 Ağustos 1771 tarihinde doktora sınavımı verdim; ertesi gün Schöpflin yetmiş beş yaşında öldü. Yakından tanımasam da, üzerimde önemli bir etkisi olmuştu: Çünkü önemli çağdaş adamlar büyük yıldızlara benzerler, ufukta kaldıkları sürece veya gözden kaybolmadıkları sürece, bu tarz mükemmellikleri kavrama yetisine sahipsek, onları izler, güçlenir ve bilgileniriz."

"Doğanın birbirine uyumlu yarattığı genç bir çift için kızın öğrenme, erkeğin öğretme aşkıyla dolu olmasından daha güzel bir birliktelik olamaz. Böyle bir durumdan hem temeli sağlam hem de güzel bir ilişki doğar."

"Sizi eğitmeye çalıştığını açıkça belli eden bir arkadaş sizde huzur bırakmaz; oysa bir kadın yüce, sevinç getiren bir varlığa tapar gibi, şımartır görüntüsü vererek sizi eğitir."

"İnsan önemli olanı görmeli, peki önemli olan nedir? Bu soruya yanıt bulmak için İsviçreliler uzun uzun düşünmüş olmalı: Çünkü en önemli olan her zaman için yeni olandır diyerek biraz tuhaf ama güzel, hatta esprili bir fikir öne sürdüler; buna bir süre kafa yorduktan sonra, olağanüstü olan her zaman diğer her şeyden daha yenidir dediler."

"Kuram ve uygulama her zaman birbirini etkiler; yapıtlarından yola çıkarak insanların düşünce tarzını, düşüncelerden yola çıkarak insanların neler yapabileceklerini tahmin edebiliriz."

"İnsanın ruhunu çok mutlu eden iki şey vardır: Seyretmek ve düşünmek. Fakat seyretmek için her zaman bulunamayan değerli bir konu ve sıra dışı önemli bir eğitim gerekir. Oysa düşünmek için gerekli olan şey duyarlılıktır; düşünce içeriği kavrar, eğitimin aracı da budur."

"Zaman sonsuz denecek kadar uzun, gerçekten dolu dolu yaşamak isterseniz, her geçen gün, içine pek çok şey koyabileceğiniz bir fıçı aslında."

"İstencimiz, şartlar ne olursa olsun yapacağımız şeyin habercisidir. Fakat bu şartlar kendine özgü biçimde bizi ele geçirir. 'Ne' bizim içimizde, 'nasıl' da nadiren elimizdedir, 'niçin'i ise sormak gerek, bu yüzden haklı olarak dikkatimiz 'bu yüzden'e çevrilir."

Goethe, Johann Wolfgang von, "Yaşamımdan Şiir ve Hakikat", Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Haziran 2009, İstanbul, Çev. Mahmure Kahraman
resim: http://aforizma.co/files/2013/04/rg_goethe.jpg