Johann Wolfgang Von Goethe- Faust

"[Mefistofeles:]
Hayat kısa, sanat uzundur."
Alman edebiyatının en ünlü eseri olan ve Goethe'nin yazdığı Faust, literatürde çok ünlü ve eski bir hikaye. Burada Faust üzerine yapılan çalışmaların büyük kısmının listesi var. İncelediğinizde çok farklı sanat alanlarına konu olduğunu göreceksiniz. Çünkü bu hikayede aslında insanoğlunun en sorunlu konusundan biri işlenmektedir: cennet ve cehennem ortasında arafta olmak veya Tanrı ile şeytan arasında kalıp yalpalayacağı tarafı seçmeye çalışan insanoğlunun kaderi.
"[Mefistofeles:]
Pekala. 
(Birşeyler yazar ve defteri verir.)
[Öğrenci okur:]
Eritis sicut Deus, scientes bonum et malum 
(Siz de Tanrı gibi olacak, iyiyi ve kötüyü bileceksiniz.)
[Defteri saygıyla kapatır ve izin isteyerek çıkar. Mefistofeles:]
Bir gün Tanrıya benzerliğinden ürkeceksin kesinlikle!"
Faust, orijinal adı "The Tragical History of the Life and Death of Doctor Faustus" olan ve Christopher Marloweeski'nin yazdığı söylenen eski bir hikaye. Bilgi, güç ve zevk için ruhunu şeytana satan adamın hikayesi. Ancak bir süre sonra hikaye unutulur, fakat Goethe'nin eseriyle literatürde bir daha silinmeyecek ve kaybolmayacak şekilde tekrardan yer alır.
Goethe, neredeyse hayatı boyunca bu eserini yazmakla uğraşır; çok erken yaşlarda yazmaya başlar ve ölmeden kısa bir süre önce tamamlar. Kitap iki bölümdür. Birinci bölümün orijinal adı "Urfaust" ve rivayete göre Goethe bu kısmı 1772-1775 yılları arasında yani 20-25 yaşları arasında yazar. Bu kısım, en eski Faust hikayesine uygun şekilde ilerler. Kasvetin çöktüğü odasından hiç zevk alamadığı hayatına küsmüş halde düşüncelere dalmış Faust'un aklından şöyle geçer:
"[Faust:]
Kim bilebilir hakikatı?
Az da olsa dünyayı kavramış olanlar,
Saflıkla, taşan yüreğini saklamayanlar,
Halka duygusunu ve bilgisini açıklayanlar,
Çarmıha gerilmiş ve yakılmılkardır ezelden beri.
...
Yardım ediyor aklım bana' Birden çözüyorum sorunu
Ve yazıyorum huzurla: Başlangıçta eylem vardı!"
Bu sırada gökler katında Tanrı ile Mefistofeles arasında insan üzerinde iddialaşma yaşanır:
"[Mefistofeles:]
Biraz daha iyi yaşayacaktı,
Vermemiş olsaydın ona(insanoğluna) gök ışığından bir parıltı:
O buna akıl diyor ve sadece
Her hayvandan daha hayvanca yaşamak için kullanıyor.
...
[Tanrı:]
Karanlık arzularının içinde bunalan iyi bir insan,
Asla ayrılmaz doğru yoldan."
Tanrı ile iddialaşan şeytan Mefistofeles, yoldan çıkarmak için Faust'u hedef olarak belirler. 
"[Mefistofeles:]
Bir parçasıyım ben o gücün
Hep kötülük isteyen fakat hep iyiyi yaratan."
Faust ve Mefistofeles anlaşırlar; eğer Mefistofeles Faust'un bu hayattan zevk almasını sağlarsa Faust öldükten sonra ruhunu Mefistofeles'e verecektir. 
"[Mefistofeles:]
Söylüyorum sana: Sürekli düşünen adam,
Kötü bir ruhun çolak yerlerde
Döndürüp dolaştırdığı hayvana benzer,
Oysa  etrafta güzel, yeşil çayırlar onu bekler."
Olaylar birbiri ardında gelişir, Faust'un karşılaşıp aşık olduğu Gretchen hikayeye dahil olur. 
"[Mefistofeles:]
Damalarında gezindikçe bu içki
Görürsün her kadında bir Helena güzelliği"
İkinci bölüm olan "Faust Part Two", orijinal hikayeden sapar ve mitoloji, tarih ve politika konularına ağırlık verir. 
"[Plutus:]
Koş, ancak tatlı ve duru bir ışık gördüğün,
Kendin olduğun ve yalnız kendine güvendiğin,
O yere, seni yalnız İyi'nin ve Güzel'in beklediği,
Yalnızlığa!- Kur orada dünyanı!"
Sanki Goethe, en çok sevdiği kitap olan Odesa'yı, orijinal versiyonuyla yaşadığı dönemi ve kendisinin Faust hikayesinin sonu ile harmanlayarak tekrardan yazmayı dener. 
"[Baccakaureus:]
Bilmezliktir haddini hala bir şey olma isteği
İhtiyarlayınca, değerinin sıfıra indiği zamanda...
En soylu görevidir gençliğin bu:
Yoktu dünya, yaratmadan önce ben onu!
Denizlerden ben çıkarttım güneşi,
Başladı benimle birlikte dolşamaya ay yörüngesinde.
Süslendi gün benim geçtiğim yollarda,
Yeşerdi yeryüzü, açtı çiçek karşımda.
Bir işaretimle benim, o ilk gecede
Göründü parlak yıldızlar tüm görkemiyle.
Kimdi benden başka kurtaran sizi tüm baskılardan
Boş, saçma düşüncelerden?
Oysa ben, özgür, geldiği gibi içimden,
İzliyorum içimdeki ışığı, sevinçle
Ve ilerliyorum hızla, içimdeki çoşkuyla,
Önümde aydınlık, geride karanlık."
Aslında birinci kitap, orijinal hikayeye sadık kalınarak "Yaşamımdan Şiir ve Hakikat" adlı eserinde Goethe'nin anlattığı hayatına paralel ilerler. Evlatlarına en iyi eğitimi vermeye çalışan bir babanın oğlu olarak Goethe, her şeyi öğrenmeye çalışır: Faust, insanların saygı gösterdiği ve öğrencilerinin değer verdiği zamanının en bilgili öğretmenlerinden biridir. Gençliğinin ilk yıllarındaki -ki aslında belki de bu yıllar Goethe'nin Faust'u yazmaya başladığı zamanlardır- bazı düşüncelerinden dolayı Goethe, Tanrı düşüncesinden uzaklaşır; Faust Mefistofeles ile tanışır. Goethe, aşk acısını yaşayacağı ve hayatının güneşi olacağı, onunla ilk aşkını yaşayacağı Gretchen ile tanışır; Faust Mefistofeles ile dolaşırken Gretchen ile karşılaşır. Gretchen şehirden ayrılır ve Goethe üniversiteye gider: Gretchen hapsi girer ve kendini öldürür. 
"[Mefistofeles:]
Böyle çılgın bir aşık patlatabilir
Güneşi, ayı ve tüm yıldızları
Havai fişek gibi, eğlendirmek için sevgilisini."
Faust'un inişli çıkışlı hayatı, ara ara kendisine verdiği tavsiyeler, Mefistofeles'in kilise hakkında yaptığı yorumlar, orijinalinden farklı olarak anlatılan mitolojik kahramanlarla getirilen politik yorumlarla Goethe'nin yazmış olduğu Faust, bütün olarak bir kez ilk bölümü ise birkaç kez okunması gereken bir eserdir.
"[Mefistofeles:]
Savaş veya barış akıllıca bir çaba,
Çevirmek için durumu kendi yararına."

*Pitagoras'ın öğretisine göre güneş ve gezegenler yörüngelerinde gezinirken uyumlu sesler çıkartırlar.
*Lilith: bir kavga sonucunda ilk kocası Adem'den ayrılan ve baş şeytanın sevgilisi olan kadın.
*Eski Yunanlıların pagan dünyası, kuzeyin Hristiyanlık alemine ait olan Mefistofeles'e yollarını kapatmışlardır.
*Mandrake kökü, mandragora officinarum denilen bitki hakkında söylentiler Orta Çağ Almanya'sına inmektedir. Bu bitkinin idam edilen erkeğin sehpası altında bittiği söylenir.

Goethe, Johann Wolfgang von, "Faust", Doğu Batı Yayınları, Aralık 2011, Ankaara, Çev. İclal Cankorel
resim: http://www.hberlioz.com/paintings/Faust3.jpg

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Dostoyevski -İnsancıklar

Rainer Maria Rilke - Dua Saatleri Kitabı/Duino Ağıtları/Bütün Şiirlerinden Seçmeler/Malte Laurids Brigge'nin Notları + Cahit Zarifoğlu - Rilke'nin Romanında Motifler

Ahmet Erhan - Alacakaranlıktaki Ülke/Ölüm Nedeni Bilinmiyor/Ne Balık Ne De Kuş