Puşkin- Ruslan ve Ludmila

Kitapta, önsözde çevirmenin ifadeleriyle;

"Altı şarkı ve epilogdan oluşan bu masal-poemada Güneş lakaplı Kiev Prensi Vladamir'in yiğit şövalyelerinden Ruslan ile Prens Vladamir'in kızı Prenses Ludmila'nın evlenmeleri, Ludmila'nın düğün gecesi bir büyücü tarafından kaçırılması, ardından, prensesi gizliden gizliye seven Prens Vladamir'in şövalyelerinden Rodgay, Farlaf ve Hazar Hanı Ratmir'in Ruslan'la birlikte Ludmila'yi arama girişimleri destansı-masalsı bir havada anlatılır."

Puşkin'in okumuş olduğum ilk eseri olan kitap beni sarmadı; çocuklar için bir masal kitabı gibi geldi. Puşkin'in 21 yaşında yazdığı bu masal-poema, belki de gerçekten ünlü Rus eleştirmen Belinski'nin de vurguladığı gibi Rus yazın tarihinde yeni bir dönemin başlamasına yol açmış olabilir fakat benim dünyamda herhangi bir şeye sebep olamadı. 

Önyargısız okuyan birisi için kitap, nazım şeklinde bir çocuk masal kitabı şeklinde gelecektir. Fakat şairin amacı, Fransız etkisinde kalan Petersburh eşrafına Rus olmayı ve Rus köylüsünü yüceltmek. Ve hem mesajı için hem mesajını net verebilmek için yer yer sıradan halk diline kaçan bir dil kullanıyor. Ki vakt-i zamanında eser, eleştirmenlerce "kaba bir köylü şiiri" olarak yaftalanıp eleştirilmiş.(2) Ve çevirmeni tebrik etmek gerek, gayet olabildiğince sade bir dille eseri Türkçemize kazandırmış.

Hem verilen mesajı daha iyi anlayabilmek hem de kahramanların çözümlemesini yapabilmek için dönemin şartlarına ve Rus kültürüne aşina olmak gerek. Çünkü Puşkin kitabı için daha çocuk iken duyduğu Rus halkına ait hikayelerden ve Rus tarihine ait olaylardan beslenir.(3) Örneğin Ruslan, Eruslane Lazarevic Hikayesi'ninde kahramanı Yeruslan Lazarevich'dir; Rogday ve Farlaf'dan ise Rus tarihçi Nikolay Karamzin, Rus Devletinin Tarihi kitabında bahseder. (4) Yine burada çevirmene Rus halkı ve Rusya hakkında hiçbirşey bilmeyen için çok yararlı olan notlarından dolayı teşekkür etmek gerek.

Kitabı Rus edebiyat tarihinde öne çıkartan, zamanının anlatımına getirdiği yenilikten başka zamanına göre cesur sayılacak şekilde cinselliğe yer vermesi.  Yazıldığı dönemin "tutucu çevrelerince fazla cesur bulunarak büyük tepkilere" yol açmış.(5) Bu konuda en çok göze çarpan: evlilik, cinsel rekabete mani değildir. Ludmila'nın babası Prens Vladamir, düğün gecesi kızının kaçırılması üzerine kızını bulup getirene kızını vereceğini vaad eder ve Prenses Ludmila'nın yeni evlendiği kocası Ruslan'ın yanında üç masal kahramanı daha prensesi  alabilmek için arama yoluna koyulur.

Kitaptan altını çizdiğim yerleri -durumun ifade edilişindeki güzelliğinden dolayı- ve dipnotları buraya aktarıyorum:

Lel: Slav aşk tanrıçası

Çargrad: İstanbul

Basurman: Gavur anlamında, 'Müslüman'ın kaba söylenmiş biçimi

"Titreye titreye soğuk elleriyle

Dilsiz karanlığı araştırıyor...

Ah, felaket: yok sevgili karısı!

Yakalamaya çalışıyor boş havayı,

Koyu karanlıkta sır olmuş Ludmila'si,

Meçhul bir güç çalıp götürmüş onu..."

"Babamız, uzatmayacağız bu ayrılığı;

Endişelenme! Gidiyoruz prensesin ardından."

"Ona doğru yürüdüm ve uğursuz bir yalım

Bir ödülü oldu küstah bakışlarımın,

Ve tanıdım aşkı tüm benliğimle,

Göksel sevinciyle

Ve acı veren kederiyle...

Yılın yarısı rüzgar gibi geçti:

Heyecandan titreyerek açtım gönlümü,

Dedim ki: 'Naina seviyorum seni.'

Ama ürkek hüznümü

Kibirle dinliyordu Naina,

Yalnızca kendi güzelliğine hayran

Şöyle yanıt verdi kayıtsızca:

'Seni sevmiyorum çoban!'

Ve her şey gözümde vahşileşti,

İç karartıcı oldu: Baba ocağım

Köhne kulübe, meşeliklerin gölgesi,

Neşeli oyunları çobanların-

Istırabımı hiçbir şey yatıştıramıyordu.

Bu onmaz kederle yüreğim kurudu, soldu.

Ve en sonunda aklıma koydum,

Fin ovalarını terk edip gitmeyi;

Denizleri tekinsiz çevrintilerini

Aşıp kardeşlik birliğiyle

Savaşta kazanacağım ünle de

Naina'nın gururlu ilgisini hak etmeyi."

"'Yetmiş yaşıma bastım şimdi.

Elden ne gelir,' dedi cırıltılı sesle.

'Yıllar birbiri ardından uçup gitti.

Geçti benim baharım, senin de-

Yaşlanmayı becerdik ikimiz de.'"

"İnanın bana dostlarım:

Kimin mutlak kaderine,

Yazılmışsa genç bir kızın kalbi,

Dünyaya inat o sevgili olacaktır;

Öfkelenmek aptallıktır ve günahtır."

Puşkin, Aleksandr Sergeyeviç, “Ruslan ve Ludmila”, Yapı Kredi Yayınları, 2010, Çev. Kayhan Yükseler

(1) resim: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Ruslan_and_Ludmila_front_page_1820.jpg
(2) http://www.goodreads.com/review/show/597139621
(3) http://en.wikipedia.org/wiki/Ruslan_and_Ludmila#Origin
(4) http://en.wikipedia.org/wiki/Ruslan_and_Ludmila#Historical_Basis
(5) http://www.insanokur.org/?p=23868